Pompen of verzuipen

"Gewoon ijsblokjes van maken en de kroegen weer open gooien."

Fantastisch toch, als een kind op die manier spontaan reageert, op een alarmerende uitzending van het ‘NOS Jeugdjournaal’, met als onderwerp: het smelten van de gletsjers. Titel: ’Groot onderzoek naar belangrijke ijsplaat op de Zuidpool’. Hij slaat trouwens meteen twee vliegen in één klap, want hij wijst ineens ook op de andere olifant in de kamer: het corona-beleid. 

Maar er waren er, onder de 175 (kinder)reacties, wel meerdere ‘leuke’, gaande van het korte : “Daar gaan we” of “Verhuizen” via het nuchtere: “Als Nederland overstroomt, is het toch maar de Randstad”

en het ‘berustende': “Over 50 jaar boeit het me geen reet. Dan heb ik al genoeg van me leven gezien”

tot het romantische: “Het is wel mooi.” Andere kinderen zijn dan weer pragmatischer: We gaan verdrinken, waar is Noach als hem je nodig hebt ... of praktischer: "Dus eigenlijk moet ik gewoon naar een hoog gelegen warm land verhuizen". Of ze hebben het gewoon door:  “Als het weer vriest komt er weer bij” of “Hoe kan het ijs smelten terwijl het altijd -10 tot -30 graden is?”

Eén is wel zò nuchter: “Wat ik niet begrijp. Hoe kan het zeewater stijgen als de gletjer gigantisch klein is vergeleken met de rest van de zee?" Wel een punt af voor spelling, maar Jeroen mag wat mij betreft een paar jaar overslaan en ineens overgaan naar de klimaatuniversiteit. Hij doet het beter dan het IPCC.

Sommige kinderen spelen gewoon op de man, en reageren op de berichtgeving op zich: “Als als als hahahahaha” “Zou misschien. Heb je niks aan”,  “Wat een onzin” en “Wij hebben geen invloed op het klimaat.”

Volgens mij kan het IPCC daar gerust een punt aan zuigen. Ik werd op slag optimistisch over het lot van de komende generaties. De waarheid uit een kindermond. Geweldig!

Maar hoe zit het nu eigenlijk met die gletsjers en de stijgende zeespiegel?

In het IPCC rapport van 2007 kon je lezen dat “de meeste gletsjers in de Himalaya tegen 2035 gesmolten zullen zijn, en dat de Ganges en de Brahmaputra daardoor zouden droogvallen, met massale hongersnoden tot gevolg.”

Later bleek dat de drukker zich had vergist van jaartal — moest zijn 2350, en niet 2035. Maar wat erger was, dan dit zetfoutje: er klopte gewoon niets aan die zin. Die was trouwens niet afkomstig uit een wetenschappelijk onderzoek, maar bleek een samenstelling van artikels van het World Wild Life Fund, een Unesco-verslag en een artikel uit een populair wetenschappelijk tijdschrift. Klasse. Maar, kloppen of niet, het nieuws ging vlot rond in de media.

Nu, dat gletsjers wel eens verdwijnen — en op andere momenten weer aangroeien — zal niemand betwijfelen. Tenminste: toch niet wat dat verdwijnen betreft. Dat doen ze immers al eeuwen. Denk maar aan Hannibal en zijn overtocht over de Alpen. Dat was vast niet gelukt met meters ijs.

Aan dit cyclisch verloop hebben we nooit buitensporig veel aandacht geschonken, maar nu we het klimaatverhaal hebben, hangt de kapstok klaar. Hoe spectaculairder, hoe beter.

Zo begreep ook ecoloog Daniel Fagre, dat een blikvanger-verhaal wel goed kon zijn voor zijn CV. In 2009 verkondigde hij dan ook, dat de gletsjers in de staat Montana tegen 2020 verdwenen zouden zijn. Om die woorden kracht bij te zetten, werd bij de ingang van het natuurreservaat een gedenkplaat opgericht, met het opschrift “Goodbye to the Glaciers”. Ondertussen was de campagne uitgebreid met overheidsbrochures, informatieve stands en simulaties … Een klassieke, hoogst misleidende truc daarbij, is de 'vroeger en nu’-vergelijking, met zwart-witfoto's van de gletsjers uit de oude doos naast een recente. Bij voorkeur dan nog uit het beste seizoen om het effect nog beter te doen uitkomen. 

Nà wintergroei, voor de referentiefoto. Nà zomersmelt, voor de alarmfoto.

Mr. Fagre was wel even uit het oog verloren, hoe riskant dit wel niet kan zijn. Want zoals ook Al Gore ondertussen weet: als je een weddenschap aangaat, moet je die ook nog winnen. En de gletsjers bleken nog niet onmiddellijk van plan te zijn om te verdwijnen. Dan is het natuurlijk wel vervelend als er tastbare bewijzen zijn van ‘voor waar verkochte onzin’. Dus moesten ambtenaren van het Glacier National Park, al in mei 2019, stilletjes beginnen, aan de grote verdwijntruc van de eerdere, hysterische beweringen. Ook de gravure van het diorama met 'verdwenen in 2020' werd vervangen door een nieuw bord dat aangeeft dat de gletsjers zullen verdwijnen in 'toekomstige generaties'. Men was wel niet zo eerlijk, om het publiek te laten weten, dat de beweringen onnauwkeurig waren geweest. 

— — —

De kinderuitspraken in het begin van dit artikel waren, zoals ik al schreef, reacties op een NOS Jeugdjournaal. Deze uitzending ging over de Thwaites gletsjer, één van de grootste gletsjers van Antarctica, ‘bijna zes keer zo groot als Nederland’. Weerman Peter Kuipers Munneke orakelt daarin, hoe die gletsjer zou kunnen instorten: "Het verdwijnen van die grote gletsjer, dat kan wel eeuwen duren, maar als het een klein beetje tegenzit, dan zou een deel van de gletsjer al in de komende 50, 60 of 70 jaar kunnen verdwijnen. Als dat gebeurt dan zal de zee met tientallen centimeters stijgen en dat kan voor heel veel problemen zorgen, ook in Nederland. (…) Zover is het nu nog niet maar er moet volgens wetenschappers wel écht iets gebeuren. De enige manier om ervoor te zorgen dat die gletsjer niet verdwijnt is door er voor te zorgen dat de aarde niet verder opwarmt. Want daarmee maken we de kans dat die gletsjer gaat smelten zo klein mogelijk.’  U kent mijn mening over kinder-brainwash (Bron).

Ook het tijdschrift EOS schrijft: "Expedities maken duidelijk dat de Thwaites-ijsschots het binnen de tien jaar kan begeven. De opwarming van de aarde bedreigt de ijsplaat en bijgevolg miljoenen kustbewoners. Als de gletsjer in de oceaan glijdt, stijgt de zeespiegel aanzienlijk. Kuststeden wereldwijd komen dan onder water te liggen.” Doordat we steeds hetzelfde verhaal ingedramd krijgen, en we nooit de andere kant te horen krijgen, lijkt dit aannemelijk, en kunnen we wel niet anders dan dit geloven. 

Nochtans zijn er tal van wetenschappers die een meer relativerend standpunt innemen.

Glacioloog Professor Dominic Hodgson die de ijsformatie ‘in real time’ in de gaten houdt, stelt bijvoorbeeld: ‘Deze afkalving was verwacht en is deel van een natuurlijk proces van de Brunt ijsplaat. Het heeft geen link met klimaatverandering. Het was al jaren duidelijk dat dit stuk ijs af zou breken. Al 35 jaar zit er vanuit het zuiden een enorme scheur…

Ook meteoroloog Britta van Gendt zegt in dit verband (Bron): “Het afkalven van ijsplaten — een grote drijvende ijsvlakte die vastzit aan het land — is een natuurlijk proces van groei en verval aan de rand van de ijskappen. Zo’n ijsplaat wordt constant gevoed door stromend gletsjerijs en terwijl het ijs van het land naar zee stroomt, worden de plateaus die het verst van de kust verwijderd zijn, dunner. Ze worden daardoor vatbaarder voor scheuren, waarna het risico op afbreken toeneemt.” Dus niet het klimaat, maar zwaartekracht en natuurlijke processen.

Maar, als al dat smelten en afkalven zo snel kan gaan, wat betekent dat dan voor de zeespiegel? En is er tot nu toe al iets uitgekomen van al die dreig-scenario’s? 

• In 2006 voorspelde de klimaatdeskundige, Lonnie Thompson (Ohio State University) dat tegen 2020 alle ijskappen zouden gesmolten zijn. Is niet gebeurd.

• In 2001 voorspelde John Titus (US Environmental Protection Agency) dat de zeespiegel tegen 2020 met meer dan 60 cm zou stijgen. Tegen die tijd zouden al, volgens het Amerikaanse Ministerie van Defensie, vele grote Europese steden, door de zee zijn opgeslokt. Modellen zaten er ver naast.

• De Knack en De Morgen publiceerden in 2013 een apocalyptische kaart wat er zou gebeuren als àlle ijs op aarde zou smelten. Een groot deel van de continenten zou onder water verdwijnen. Weg Vlaanderen en meer dan de helft van Nederland. Verder in het artikel stond wel, dat dit nog 5000 jaar kon duren, maar dat was blijkbaar maar een detail. De titel en de bijbehorende illustratie hadden hun werk gedaan.

Zoals iedereen weet is dit een klassieke truc: je lanceert maar wat, maakt niet uit welke onzin. Er blijft altijd wel iets hangen en rechtzetting komt er nooit. Het beste werkt dit trouwens, als je bewering veraf ligt in de tijd of aan de andere kant van de wereld. Verifiëren is dan gewoonweg onmogelijk. Het wordt zelfs niet eens vervelend gevonden, als de waarheid de leugen achterhaalt: men verschuift gewoon de datum …

De vraag is immers niet of het zeeniveau stijgt — dat doet het de afgelopen tientallen eeuwen al continu. Alleen al doordat er warme en koude periodes zijn geweest, krijg je uiteraard uitzetting en afkoeling van de oceanen, en dus ook perioden met stijgende en dalende zeespiegels. De zeespiegel stijgt al sinds het einde van de laatste ijstijd, parallel met de toename in temperatuur. Maar als je de huidige artikels, studies en berichtgeving moet geloven, begin je best zo vlug mogelijk aan een nieuwe ark. Of leer je op zijn minst zwemmen … Want veel tijd rest ons niet.

Volgens de metingen is de zee de afgelopen 100 jaar gestegen met gemiddeld zo’n 1,8 mm per jaar, daar kom ik later nog op terug. Maar volgens de IPCC-modellen en de media gaat het nu opeens razendsnel …

Dat dat niet komt door het smelten van de ijskappen, heb ik in een vorig artikel al aangetoond. Zowel volgens de metingen als uit NASA observaties blijkt het netto verlies op dit moment verwaarloosbaar. Maar stel nu dat we aan deze discussie voorbijgaan, dan nog stelt zich de vraag: hoe komen we aan cijfers en hoe betrouwbaar zijn die metingen?

Dat dit niet eenvoudig is, is evident. 

Om de paar seconden zou je het gemiddelde moeten nemen van de golven, je hebt de getijden om de zes uur en veranderingen van seizoen tot seizoen … Ook aardbevingen en tektonische bewegingen spelen een rol (= het over elkaar schuiven van de aardplaten). Naast uiteraard alle gebruikelijke problemen die samenhangen met de meetapparatuur of de observatie-protocollen.

De kust kan na verloop van tijd verzakken door natuurlijke, of door de mens veroorzaakte, veranderingen. Moet worden verrekend. In Houston liep dit op tot 3 meter, ten gevolge van drainage van grondwater. Drie meter! Dus u merkt het, zeer veel onzekerheid, heel veel kans op fouten, koffiedik kijken…

Sinds de achttiende eeuw beschikken we over een aantal bakens voor getijden-metingen in meerdere havens van Europa en Noord-Amerika. Momenteel zijn er dat zo’n 2000 over de hele wereld. Ze meten de stijging van het water ten opzichte van het land. Want omdat ook het land op zich kan stijgen of zakken, bekomen we slechts relatieve metingen (RSL/Relative Sea Level).

Absolute uitspraken over hoe het zeeniveau zich wereldwijd gedraagt, kan men hiermee uiteraard niet doen. Wel zijn deze metingen en trends bruikbaar, om bijvoorbeeld lokaal te plannen, hoe zich te beschermen tegen stormen en overstromingen. Dus voor je beslissing: Deltaplan of zandzakken zeg maar …

Via deze metingen komen we op een gemiddelde stijging van zo’n 1,8 à 2 mm per jaar in de afgelopen eeuw (dus totaal 18-20 cm per 100 jaar), dus niet bepaald rampzalig. Maar nogmaals, dit is waarschijnlijk met een grote foutenmarge, die uiteraard in beide richtingen kan gaan.

Hieronder ziet u twee voorbeelden van zeeniveau’s, links Stockholm, rechts New York.

Deze grafieken zeggen uiteraard alleen iets over het meetpunt in die twee steden, en niets over wereldwijde schommelingen van het zeeniveau. Zoals al aangehaald, zijn deze resultaten namelijk behoorlijk relatief. Zo komt New York — door het gewicht van de vele wolkenkrabbers — per jaar gemiddeld 1 tot 2 millimeter lager te liggen. Sommige plaatsen in de stad 'zinken' zelfs nog sneller. Wetenschappers berekenden dat alle hoge gebouwen, waaronder het beroemde Empire State Building en Chrysler Building, in totaal ongeveer 762 miljard kilo wegen. Dat is ongeveer het gewicht van 140 miljoen olifanten.

En wat met Stockholm? Die veert beetje bij beetje omhoog, doordat het gewicht van de massa ijs, die er duizenden jaren terug lag, is verdwenen. Maar dit alles vraagt verregaand wetenschappelijk onderzoek, en dan nog blijft men vaak steken in wetenschappelijke hypothesen, die moeilijk hard te maken zijn.

Maar het is niet omdat ze, absoluut beschouwd, kwantitatief niets zeggen over de wereldwijde stijging van het zeeniveau, dat getijden-metingen niet bruikbaar zijn om een trend weer te geven. We zien dat al deze langetermijngrafieken, wereldwijd, overal op één rechte lijn liggen. Er zijn wel variaties in de jaren onderling, maar nergens gaat de grafiek plots omhoog of omlaag. 

Dat wil dus zeggen dat er, nergens ter wereld, een plotse variatie te zien is. Nergens zien we een plotse versnelling of vertraging. Of, om het in IPCC woorden te zeggen, we zien hier geen hockeystick. Er is dus helemaal geen versnelling van de zeespiegelstijging, zoals men ons wil doen geloven. Opnieuw misplaatst alarmisme, dus. 

Het genre trends, zoals van Stockholm en New York, vind je probleemloos op internet, dus je kan het nagaan, maar in dit artikel zijn er meerdere naast elkaar geplaatst. De rechte lijn, zonder versnelling, is overal duidelijk. Trouwens, dezelfde gelijkmatige trend zien we ook in de satellietmetingen, maar daarover meer in het volgende artikel. 

Om dit artikel af te sluiten, deze kaart, afkomstig van het NOAA. Hierop zijn trends weergegeven van de relatieve zeeniveaus en je ziet duidelijk de regionale verschillen.

Verreweg de meeste stations vertonen een positieve trend, waarbij de kleur groen (0-3 mm/jaar) domineert. Opvallend zijn de gele pijlen (3-6 mm/jaar) in het oostelijk deel van de Stille Oceaan, maar dat is te verwachten (Warm Pool — zie volgend artikel). 

Van de twee rode pijlen in Azië (trend > 9 mm/jaar), is de rechter pijl deze van Manila (14,54 mm/jaar). De forse bodemdaling hier is, net zoals bij Houston, het gevolg van extreme grondwater-onttrekking sinds 1965. Dus perfect verklaarbaar mits verder onderzoek en absoluut zonder verband met klimaatopwarming. 

Je moet alleen moeite doen om naar de juiste verklaring te zoeken. En beschikken over de correcte gegevens … En geen rommel genereren via immature modellen.