Pompend de grond in
‘Hoe hard we ook ons best doen, het gaat financieel steeds slechter met ons.’ Daar bestaat blijkbaar een uitdrukking voor: ‘We gaan pompend de grond in.’ Ik vrees dat dit jammer genoeg eentje zal worden om te onthouden.
Want hoewel de voorspellingen traditioneel wijzen op ‘een aanzienlijke verbetering in het komende jaar’, komt daar meestal niet veel van in huis. Volgens de Nationale Bank zal de gemiddelde koopkracht van de Belgische gezinnen in 2023 toenemen. Heeft u daar al iets van gemerkt, als u uw wekelijkse boodschappen doet? Ik geloof dan nog eerder de nieuwe consumentenbarometer van Testaankoop.
Die stellen: “Belgische gezinnen verliezen voor het tweede jaar op rij aan koopkracht in 2022.”. Niet bepaald rooskleurig.
De energie-experten hebben daar dé oplossing voor. De warmtepomp.
Die is zelfs zó efficiënt, dat er al sprake van is, ze verplicht te maken, wanneer je ketel van de centrale verwarming aan vervanging toe is. In België zijn ze daar nog niet uit. Maar ù beseft hopelijk toch wél waar het over gaat? U mag binnenkort al niet meer zélf kiezen, hoé u zich wil verwarmen ! O ja, … én verplaatsen … én wat u nog mag eten … Corona was de eerste praktijktest. Nu nog camera’s en intelligente systemen …
Eén ding is zeker: begin maar alvast te sparen, want het prijskaartje is aanzienlijk.
- Warmtepompen voor sanitair warm water: 2.800 tot 4.000 euro
- Hybride warmtepompen: 8.000 tot 10.000 euro
- Lucht-water warmtepompen hoge temperatuur: 13.000 tot 16.000 euro
- Grond-water warmtepompen of geothermische warmtepompen: 15.000 tot 25.000 euro
- Fluisterstille bodem-warmtepompen: 30.000 tot 40.000 euro
Ik zal u wat helpen bij uw beslissing, door uit te leggen wat een warmtepomp is, wat het rendement ervan is en — aangezien dit een reeks is over het klimaat — of het effectief zoveel beter is voor het klimaat. Tot slot laat ik een paar gebruikers aan het woord.
— — —
Kort samengevat kan je een warmtepomp zien als het ‘hart’ van je verwarmingssysteem. Via een buitenunit wordt warmte aan de omgeving onttrokken — dat kan zijn uit de buitenlucht, de bodem of het grondwater — en die warmte wordt afgegeven aan de woning.
Het systeem bestaat uit drie fasen:
- Warmte onttrekken uit de omgeving
- De temperatuur verhogen
- De warmte gebruiken in de woning
De ventilator van de warmtepomp zuigt buitenlucht naar binnen in het koelvloeistofcircuit. Doordat de hier gebruikte vloeistof kouder is dan de omgevingstemperatuur, kan die warmte aan de omgeving onttrekken. De lucht geeft dus haar warmte af aan de koelvloeistof die dan verdampt. Dit is mogelijk door de specifieke eigenschappen van de koelvloeistof. Die is zeer koud (-20 °C) en begint zelfs aan een temperatuur onder nul te koken. En dit is wat hier ook, in de verdamper, gebeurt: het koudemiddel neemt de warmte op, begint te koken en verdampt. De druk in die damp is echter wel nog laag (1,5 bar) en de damp nog lang niet op temperatuur.
Hiervoor moet de damp naar een 'compressor' stromen, die het gas samenperst tot een druk van 25 bar, waardoor de damp nog heter wordt en de temperatuur stijgt naar 60°C. Dat de temperatuur oploopt door de damp onder druk te zetten kan je vergelijken met dit: pomp met een fietspomp terwijl je de fietspomp dichthoudt met je duim. Je duim begint warm aan te voelen.
Als volgende stap wordt de hete damp doorgestuurd naar de condensor, waar de warmte kan worden afgegeven, hetzij aan het verwarmingssysteem (bv. vloerverwarming) of aan het warmwatercircuit… Het water voor het verwarmingscircuit koelt af nadat het werd gebruikt en vloeit terug. Het koude water koelt de koelvloeistof af, waardoor de damp in het koelvloeistof-circuit weer in vloeibare toestand wordt omgezet.
Deze afgekoelde vloeistof staat nog steeds onder hoge druk en is nog te warm om al opnieuw warmte te onttrekken uit de omgeving. Daarvoor moet de vloeistof eerst nog meer afkoelen. Vanuit de condensor stroomt de vloeistof door naar het expansieventiel. Hier wordt de koelvloeistof gedecompresseerd en krijgt ze opnieuw haar oorspronkelijke temperatuur. De druk verlaagt van 25 naar 1,5 bar en de temperatuur daalt snel van 60 °C naar -20 °C. Dit proces is vergelijkbaar met een spuitbus: wanneer u gedurende langere tijd spuit, voelt de bus zeer koud aan. De koelvloeistof kan nu opnieuw warmte opnemen en de cyclus kan helemaal van vooraf aan herbeginnen.
Op het eerste zicht vond ik de mogelijkheden van een warmtepomp behoorlijk acceptabel, en ik was er zelfs bijna voor gewonnen. Dit leek me alleen maar een verbetering voor je huis, voor je portemonnee en voor het klimaat.
Een vriendin van ons had me wel verteld, van het leuke appartement dat ze had gehuurd. Dat was net op haar maat, en je had er ook een garage en een berging aan. Alleen, van dat laatste bleef, naar ze zei, niet veel over, want meer dan de helft werd ingenomen door, u raadt het al, een warmtepomp.
Maar goed, wat ruimte afgeven voor de warmtepomp, daar zou ik nog kunnen mee leven. Alleen, toen ik verder begon te graven kwamen er wel wat spatten op het blazoen, om niet te zeggen, mijn overtuiging zakte als een pudding in elkaar.
Warmtepompen blijken in hetzelfde bedje ziek als de elektrische wagens: een goed verdienmodel voor de investeerder en voor wie ze op de markt brengt, verkoopt en installeert. Voor de klant goed voor zijn milieubewust en modern imago. Maar in wezen, absoluut (nog?) niet effectief en alleen maar duur. Wat is er hier nu weer aan de hand?
De warmtepomp is een energievreter en het rendement is lager dan een centrale verwarmingsketel op gas. Bij lage temperatuur buiten, krijg je het huis niet warm gestookt. En hij bromt. Ook dat nog.
De energie-expert Willy Lievens legt de kracht van dit systeem uit in DM/Humo: “Stel, ik heb een nieuwe lamp uitgevonden, maar ze vertoont één mankement: hoe donkerder het wordt, hoe minder licht ze geeft. Die zou niemand kopen, toch? Wel, de warmtepomp kampt met hetzelfde probleem: hoe kouder het wordt, hoe minder warmte ze produceert en hoe meer elektriciteit ze verbruikt.”
Als je beseft volgens welk principe dit werkt, en dat zie je duidelijk in de kringloop hierboven, dan moet het duidelijk zijn dat de efficiëntie van een warmtepomp afhangt van het verschil in temperatuur tussen het warmte reservoir en het werkgas op het koudste punt van de kringloop. En dan is het voor iedereen duidelijk, dat zo’n pomp minder efficiënt wordt, juist als je meer warmte nodig hebt voor verwarming. Ik denk niet dat een warmtepomp in Scandinavië een gat in de markt vormt.
Energiespecialist Koen Vanthournhout heeft daar een oplossing voor — VRT NWS 5 mei 2023: “Je warmtepomp werkt minder efficiënt als het buiten vriest, maar blijft wel werken (nvdr: schitterend toch?) … Het type warmtepomp is hier wel van belang. Een warmtepomp die de warmte uit de bodem haalt, is efficiënter.” Dat is wel het minste wat je kan verwachten van installaties die tussen de 10.000 en 24.000 euro kosten, excl. btw. Er zijn ook fluisterstille bodem-warmtepompen, die gebruik maken van een andere techniek. Deze zijn vaak nóg wat efficiënter, maar kosten wel 30.000 tot 40.000 euro.
Sommigen argumenteren, dat warmtepompen een winstfactor blijkt te hebben van 2,5. Dus voor elke kilowatt ingepompte elektriciteit, leveren ze 2,5 kilowatt warmte. Je zou kunnen denken: OK, voor mij als consument, is dat toch nog altijd 1,5 winst. Maar dat argument klopt niet. Elektriciteit kost per kilowattuur drie keer meer dan gas.
Volgens Jules De Waart, in zijn boek ‘Geloof niet alles’, zullen enkel mensen die — volgens hem trouwens overigens zeer onverstandig — hebben geïnvesteerd in een warmtepomp, met hun zonnepanelen blij zijn. Het is een aanvulling op de elektriciteit en de warmte. Maar alles hangt dan weer af van de efficiëntie van je isolatie. In een lage-energiewoning — nog geen 15% van de huizen in Vlaanderen — zal een warmtepomp wél werken. Maar het heeft totaal geen zin om dit te installeren in een slecht geïsoleerd huis.
Ik vraag me trouwens ook af, waarom in dit dossier, de consumentenbescherming niet optreedt. Vanaf 2026 zouden huishoudens — al zeker in Nederland — verplicht worden, om over te stappen op een dure hybride warmtepompinstallatie, wanneer de cv-ketel aan vervanging toe is. Hierdoor is de vraag enorm gegroeid.
Door lange wachttijden en tekorten aan installateurs ruiken oplichters — loodgieters zonder de nodige certificeringen — en malafide installateurs daardoor hun kans. Zij troggelen onwetende consumenten honderden euro’s af aan ‘advieskosten’ of ze presenteren rendementscijfers die niet kloppen. Klanten denken dan te besparen, maar een jaar later blijken ze juist extra kosten te maken. Dit blijkt vooral een probleem te zijn bij het plaatsen van technisch complexe grondwarmte-pompen. Daar komen gigantische bedragen bij kijken.
En wat is de winst voor het klimaat ?
Koelmiddelen worden meestal gemaakt van fluorkoolwaterstoffen. Dit zijn gassen die erg schadelijk zijn voor het milieu. Via processen, die eveneens erg schadelijk zijn voor het milieu, worden ze gemaakt van olie, aardgas en allerlei soorten giftige stoffen. Het zijn ook zeer zware broeikasgassen. Je kan dit lezen in een artikel van Vastgoed Aktueel, een mediaplatform voor de woningmakelaar en vastgoed-professional. Hieruit blijkt de warmtepomp tijdens de productie veel meer vervuilend te zijn dan gedacht. De materialen die erin zitten belasten het milieu veel sterker dan eerder werd aangenomen.
Ook voor de Stichting NMD (Nationale Milieudatabase, de organisatie die milieuprestaties van bouwwerken in kaart brengt) was dit een verrassing. Zoals al vermeld blijkt het koudemiddel, dat in warmtepompen is verwerkt, een broeikasgas, maar ook de gebruikte elektronica is milieubelastend. Door dit alles verslechtert de milieuscore van de warmtepomp. Zelfs zo erg, dat het apparaat volgens het Bouwbesluit nauwelijks nog geproduceerd zou mogen worden.
In Nederland werkt men, wat bouwwerken betreft, met het concept ‘milieuprestatie’. Dit is een belangrijke maatstaf voor de duurzaamheid van een bouwwerk. Hoe beter de milieuprestatie van het bouwwerk, hoe lager de milieu-impact is. De verrassing was dan ook groot, toen deskundigen, bij het maken van die Milieuprestatie-berekeningen, erbij uit kwamen, dat warmtepompen, materiaal-technisch gezien, zo’n slechte score krijgen, dat nieuwe woningen of kantoren nauwelijks nog aan de regels voor duurzaam bouwen kunnen voldoen. Het vakblad voor de bouw stelt: ‘Een warmtepomp is tot elf keer slechter voor het milieu dan werd aangenomen.’ Bij deskundigen zit de schrik er goed in omdat de data zo’n slecht beeld geven van de vervuiling. Men kan zich afvragen of het toepassen van warmtepompen in nieuwe woningen nog wel kan.
Veel op papier zogenaamde duurzame gebouwen zijn in de praktijk ongezond en gevreesd wordt dat er ook rechtszaken gaan komen waar de Milieuprestatie-berekeningen van een gebouw met een waterpomp, zal worden aangevochten.
— — —
In De Morgen van 25 mei 2023 kon ik ervaringen lezen van gebruikers.
Het eerste stel (diepteboringen van 90m diep in de tuin) geeft toe, dat ze niet hebben gekozen voor de goedkoopste optie, maar het rendement is beter, want in de zomer genieten ze bij warm weer van de passieve koeling en dat is een luxe. Ik denk dan al meteen: is dit systeem in de eerste plaats bedoeld om te verwarmen of om te koelen? Want voor dat laatste sluit ik tijdig mijn overgordijnen, kost me niets, super efficiënt en het klimaat triomfeert. Als ik die koeling moet aandrijven door een elektrische motor (die warmte afgeeft) kan ik me net zo goed een ventilator kopen. Passief, jongens … !?
Goed, even verder lezen:
Toen ze nog met gas verwarmden, en ze hadden het koud, dan kregen ze het gedaan met de thermostaat, en de radiatorkranen enkele standjes hoger, maar met een warmtepomp is dat niet zo simpel. Een leercurve van een jaar en twijfel of je de temperatuur wel wat hoger mag zetten. Onbegrijpelijk. Het systeem werkt trager, en, zoals de titel van het artikel zegt: “Wanneer we de temperatuur aanpassen, voelen we dat pas echt de dag nadien.” Wow. Dus in de winter iets minder luxueus. Willen ze werken in een kamer met minder lussen in de vloer: “gewoon een extra trui aan.” Voor alles bestaat een oplossing. Toch? Kan je al evengoed niets plaatsen en een ruimtepak aantrekken, vind ik.
En is het goed voor de portemonnee? Beetje misrekend: er in geluisd door het capaciteitstarief. Even oneerlijk als de terugteller bij de zonnepanelen. Toch even Apeldoorn bellen, want Tommelein is overgegaan op lokaal. Uit idealisme.
Ze geven ook toe: “… met een warmtepomp verbruik je uiteraard meer elektriciteit dan met een gasketel.” Ook dat nog. Als je dan na het opstrijken van enorme bedragen aan subsidies — betaald door een ander — dan toch op de blaren moet zitten. En die komen vast niet van de oververhitte vloerverwarming, als ik dit lees.
Over naar de tweede ervaringsdeskundige, een architect gespecialiseerd in technologie voor duurzame ontwikkeling. Gebruikt: hybride lucht-waterwarmtepomp. Maar die moet wel dag en nacht opstaan. Zijn uitleg: “Omdat we ’s nachts de temperatuur niet meer zo hard laten dalen, is die nu veel aangenamer verdeeld. Vroeger was het heet aan de radiatoren en verder weg kouder.” Zetel naast de kachel kon natuurlijk ook. Deden we vroeger allemaal …
Wanneer het buiten kouder is dan PLUS vier graden, werkt de warmtepomp niet efficiënt genoeg. Als de binnentemperatuur dan te laag wordt, vult de gasketel dat aan. Vandaar: hybride warmtepomp: als het koud is, springt de cv-ketel bij om extra te verwarmen. Wat voor zin heeft het dan …
En hier wordt ook iets gezegd over het geluid. Slaapkamerraam best niet open zetten (in de wijk) want zoals mijnheer zegt: “Als die apparaten dan om zes uur ’s ochtends aanspringen, kan ik me voorstellen dat dat voor wrijving zorgt tussen buren.”
De terugverdientijd is volgens hem niet het belangrijkste. “Je vraagt toch ook niet aan iemand met een nieuwe keuken of auto wat de terugverdientijd is? Het is belangrijker dat we de klimaatverandering aanpakken, terwijl we comfortabel kunnen blijven wonen.”
Hallo!?!?
— — —
Ik weet genoeg. Ik sluit dit artikel en onderwerp af. Of u mee-stapt in de trend, moet u zelf weten. Zonnepanelen en warmtepompen bieden misschien wel opportuniteiten, maar ik denk dat dit beter kan. Er zijn nog teveel problemen niet opgelost. Het is niet goed voor het klimaat. De productie is veel te vervuilend. Zon is een duurzame energiebron, maar onze zonneparken en -panelen zijn dat (nog) niet.
Hoe het werkelijk zit en waar we zullen belanden, is voor niemand nog duidelijk. Het debat wordt ook niet transparant gevoerd en dit bekritiseren mag niet meer. De beslissingen worden zogezegd democratisch genomen, maar iedereen die bezwaar zou kunnen maken is buitenspel gezet, en zij die de touwtjes in handen hebben beslissen autonoom. Wie niet mee is wordt gehersenspoeld, want we kunnen ons nu niet anders permitteren, dan dat alle neuzen in dezelfde richting staan.
Als er al wordt gecommuniceerd, is dat door bevriende media (krant of online), de rest wordt gecancelled. Kan ik van meespreken. Maar de realiteit is dat mensen momenteel alleen maar beperkingen zien.Alles wordt duurder, vaak onbetaalbaar en ondertussen ziet men dat de aarde helemaal niet verschroeit. Ja, we worden bestookt met ramp-beelden (daarover gaat mijn volgend artikel) maar is die berichtgeving objectief of alleen maar alarmistisch?
Levens worden overhoop gegooid, de landbouw, handelaars.
Alles is totaal ontspoord, de toekomst ligt op apegapen.
Ook de kinderen zijn onder stress gebracht, ronduit kindermishandeling!
We want it now! Wat willen we? Dat de zon schijnt of dat het nù regent?
Als de planeet lekker opwarmt, zijn we inderdaad beter af met een warmtepomp, want die geeft tenminste koeling. Een luxe!
De maatregelen die totaal zonder onderbouw en overhaast zijn genomen, blijken in de praktijk totaal niet te werken en zijn alleen maar duur. Er staan ons gegarandeerd catastrofes te wachten. De moeilijkheid is ook, dat het beleid nog moeilijk terug kan.
Hoe ga je de mensen uitleggen dat de elektrische wagen eigenlijk niet realistisch was, een flop en bovendien slecht voor ‘het milieu’. Idem met de warmtepompen, de windmolens, … Binnen 30 jaar verzuipen we in het afval. Er zit geen lijn in het beleid: geen kernenergie, wel kernenergie … Dat mensen dit doorhebben zie je onder meer in hun stemgedrag. En nu we alles rondom ons moeten vullen met ‘groen’, loopt ‘Groen!’ leeg! Als die al het zinkend schip verlaten, wie schiet er dan nog over, om de planeet te redden? Sic.
En wat te zeggen van de sociale ongelijkheid. In het westen ondersteunen we de groep die er vaak best wel tegen kan, maar is dit fair? En wat doen we met landen die zich nog moeten ontwikkelen? De Deense politicoloog Bjern Lomborg zegt hierover:
“Wie zweert bij de strijd tegen klimaatverandering zegt feitelijk tegen de armen: 'Hallo daar, jullie zijn ongezond, hebben honger, kunnen je kinderen niet naar school sturen, maar we komen jullie helpen, hoor. Hier heb je een zonnepaneel.’”